Chuyện Làng - Free Audiobook

“Chuyện làng” của tác giả Phạm Quang Long kể về một làng thuộc đồng bằng Bắc Bộ - Những ngày cách mạng, kháng chiến, tề - ngụy, làng chiến đấu. Đến khi hòa bình, cải cách ruộng đất, hợp tác xã, xây dựng nông thôn xã hội chủ nghĩa, rồi chiến tranh chống Mỹ, lớp trẻ lên đường, hy sinh, những người ở lại... Tất cả trong một làng với bao nhiêu tội lỗi, khúc mắc, thù hận, niềm vui, hạnh phúc.. Hầu như tác giả không phải tưởng tượng mà chỉ cần miêu tả lại theo trí nhớ, tâm tưởng của mình. Chuyện làng đầu tiên được nhắc tới là chuyện to tiếng giữa Thành với nhà Hiệu. Hân, vợ Hiệu vì ghen tuông đã kéo cả nhà tới đánh lộn với Thành, lại lấy cứt trâu bôi lên đầu cô cho hả cơn giận dữ. Cuộc đánh lộn chỉ được giải quyết khi Thỉnh, anh trai Thành ra mặt. Nhưng câu chuyện chưa kết thúc, bà Hiệu còn ra hẹn sẽ tiếp tục đánh Thành không phải ở nhà nữa mà là ở chợ để cho Thành phải ê mặt trước bàn dân thiên hạ. Thấy em gái bị đánh, Thỉnh thân là anh trai muốn bảo vệ em, đưa kiện kẻ đánh... Thỉnh muốn đưa vụ việc của cô Thành ra toà kiện cho biết tay nhà Hiệu nhưng bị lão Thích ngăn cản, bảo anh suy nghĩ cho kĩ, nhưng ông Thích lại ủng hộ việc Thỉnh đang tính toán cần có một chức sắc gì ở xã để không ai có thể bắt nạt hay đè đầu cưỡi cổ được nữa. Lão Thích từ lâu giấu mình mà quan sát mọi biến động của làng nên những lời lão đưa ra đều khiến Thỉnh thấy hợp tình hợp lí, anh thừa nhận cha mình thật sành sỏi chuyện đời, lão vừa khôn, vừa biết. Chính vì thế mà cả nhà lão đã có thể vượt... Lão Thích nhờ sự biết người, biết ta mà thoát được vụ đấu tố thời cải cách ruộng đất và trở thành một thành viên tích cực tham gia cách mạng, trở thành chủ tịch Liên Việt xã đầu tiên. Lão Thích lại cắt đặt chuyện cưới Nga cho Thinh- con trai cả trong nhà mặc dù Thinh không có tình yêu đối với Nga. Tuy nhiên đây cũng là nguyên nhân cho nhiều nỗi đau của gia đình sau này mà ngay cả lão cũng không biết là mình đã dại hay khôn. Sau ngày Thành bị đánh vì mình, Hiệu đến tìm gặp Thỉnh trình bày rõ... Hiệu trước khi thoát li khỏi làng đã kể lại đầu đuôi chuyện anh với Thành cho Thỉnh biết. Hoá ra chuyện tình duyên của hai người không đi tới nơi tới trốn là do lão Thích. Lão không muốn con gái mình lấy con một người bị kháng chiến xử tử hình, lại khuyên hai người không nên bỏ xứ đi đâu vì Hiệu còn trách nhiệm với mẹ và các em ở làng. Hiệu lấy Hân là lựa chọn chạy trốn thực tại với hi vọng cứu gia đình đang gặp nguy nan. Nhưng không ngờ Hân là người đàn bà không biết lo toan, ứng xử, không biết... Lão Thích trốn tránh gặp người làng, một mình một bến tắm để không phải thấy mặt ai và không ai thấy mình. Vậy mà hôm nay lại xuất hiện thêm lão Cẩn ở đây, lại nhận là mình đã tắm ở đoạn sông này cả chục năm nay rồi, trước cả lão Thích. Cẩn trước đây bị buộc là địa chủ trong cải cách ruộng đất nên từ đó nên cũng tránh xa người làng, chờ khi đêm tối lão mới ra đây tắm. Giờ lão Cẩn cũng có con trai đi bộ đội nên lão tự tin, không ai có thể làm gì được lão nữa. Thế nhưng trong làng giờ đây lại... Không ra tán thành hay không tán thành chủ trương thành lập hợp tác xã, xung công của cải vật chất cho tập thể, nhưng Lão Thích lại vạch đường cho con trai nhận chân làm Thư kí đội sản xuất, chuyên ghi chép những việc người ta làm trong một ngày. Hợp tác Quyết Thắng cuối cùng cũng được thành lập dù vẫn có những thành phần chưa tán thành, thậm chí tức giận bỏ làng đi công nhân như ông Vịnh, chức chủ nhiệm hợp tác xã được xã chỉ định giao cho ông Đầu vốn là bộ đội từng tham gia chiến đấu ở Điện... Ông Đầu- Chủ nhiệm hợp tác xã thực hiện chủ trương của cấp trên đến thuyết phục sư thầy phá chùa lấy gỗ và gạch để xây nhà trẻ mẫu giáo, xây nhà hộ sinh cho làng. Không nói lại được ông Đầu, sư thầy bày cách chặt xoan trong vườn chùa để cho làng xây nhà trẻ mẫu giáo còn chùa thì vẫn giữ lại. Thế là làng bây giờ vừa xây được nhà trẻ vừa giữ lại được ngôi chùa cũ. Nhưng số tượng phật trong chùa thì phải chuyển đi. Sư thầy tỉ mỉ lau kĩ từng pho tượng lại bật khóc khi mọi người trong làng vui vẻ... Chuyện thứ 10 ở làng là từ khi vào hợp tác xã, làm ăn tập thể khiến cánh đồng lúa chỗ thì tốt ngập đầu chỗ thì loe hoe như cỏ. Còn Thỉnh thì trong lòng không yên khi thấy hầu như người ta bỏ mặc cây lúa cứ như thế lớn lên, những thửa ruộng năm sào cỏ mọc tút lúa, sản lượng chắc chắn không đạt. Trong làng mọi người không ai muốn đi làm đồng xa, rồi quay ra tính so đo thiệt hơn, người đi làm thì thiếu trách nhiệm với công việc chung. Trong đó có Hận một người phụ nữ sắc sảo, goá chồng và nhiều... Ông Đầu do mặc đồ của thánh trong chùa nên trượt chân ngã khiến cho cả dân làng nghĩ là do ông bị Thánh vật. Thỉnh đứng ra đả thông tư tưởng cho dân làng về việc ông Đầu bị thánh vật chỉ là tư tưởng mê tín dị đoan do một số phần tử có dụng ý xấu muốn gây hoang mang trong nhân dân. Người dân làng nghe theo y sĩ Toàn của trạm xá xã đưa ông Đầu tới bệnh viện huyện để khám bệnh. Thế rồi mọi chuyện cũng qua đi, hợp tác xã Quyết Thắng cũng đã hoạt động được 5 năm... Xã giao cho “Đội các cụ” trồng cây hai bên đường dọc các trục đường từ làng ra đồng, mặc dù các cụ chăm sóc khá chu đáo nhưng không hiểu sao cây chết rất nhiều. Chả biết từ bao giờ trong làng còn truyền nhau câu “hoan hô các cụ trồng cây, mười cây chết chín còn cây gật gù” khiến cho chủ nhiệm Đầu tức tối muốn tìm ra bằng được kẻ nào nghĩ ra câu ca ấy. Thỉnh đánh trộm hai cây lát của các cụ về trồng ở vườn nhà nhưng bị lão Thích phát hiện, Thỉnh định nhổ vứt bỏ đi nhưng lão Thích cho rằng đó... Công ty Tươi sống của tỉnh đánh giấy về hôm trước là hôm sau điều xe về chở cả chục tấn tấn lợn của hợp tác xã đi và chỉ để lại tờ giấy ghi sơ sài chứng nhận hợp tác xã đã nộp đủ số cân lợn. Bao nhiêu công sức khổ ải của cả Hợp tác xã bỏ ra chỉ để nhận lại một tờ giấy chứng nhận khiến cho Chủ nhiệm Đầu cảm thấy sốc lắm và không cam tâm. Nhưng đó là chỉ thị của cấp trên nên ông không thể không làm theo. Hoá ra là đơn vị tiên tiến dẫn đầu còn mệt hơn trước. Ông Đầu còn phát hiện ra Tý lấy trộm gạo tấm... Thỉnh bị Hân chuyên tọc mạch vào chuyện của mình đâm ra bực bội trong lòng. Qua vợ mình mới biết chuyện bí mật của Hân thời còn trẻ. Hoá ra Hân đã từng ăn nằm với Đội trưởng Tân để được vào Đảng và có chân trong uỷ ban xã. Thỉnh để trong lòng chuyện đó coi như vũ khi để bật lại Hân nếu cần thiết. Ban chủ nhiệm hợp tác xã tổ chức liên hoan mừng thắng lợi hoàn thành vượt mức kế hoạch được giao nộp thực phẩm cho tỉnh. Khách mời có Huấn- Phó giám đốc công ty thực phẩm tươi sống của tỉnh được đồn... Lãnh đạo công ty tươi sống của tỉnh cùng các vị khách về thăm hợp tác xã Quyết thắng đều cảm thấy hài lòng với sự tiếp đón trọng thị của đội ngũ cốt cán. Chủ nhiệm Đầu vừa xong việc này thì việc khác đã tới, hợp tác xã họp bàn về về việc quyết toán xây trụ sở hợp tác xã, yêu cầu các xã viên còn nợ tiền mua gỗ sớm thanh toán. Đầu chủ trương để Hân về trước sau đó kéo dài cuộc họp với Đào và Thỉnh về lá thư của Hiệu gửi về cho Thành từ Tuyên Quang. Trong thư Hiệu cho Thành biết anh được công ty... Thinh được nghỉ phép một tuần. Đợt nghỉ phép này đúng vào dịp giỗ mẹ anh. Dịp này gia đình Thinh đã có nhiều thay đổi . Sau bữa cơm giỗ mẹ anh có sự tụ họp đầy đủ của con cháu, không khí gia đình vui vẻ hơn trước. Điều này làm ông Thích cảm thấy hài lòng. Câu chuyện của cha con cũng bớt căng thẳng hơn. Thinh bỗng thấy thương vợ hơn. Và trong anh đã nghĩ đến chuyện có với Nga một đứa con. Ở buổi đọc truyện trước, Thinh vừa vận động ông Thích vào hợp tác vừa ra điều kiện nếu ông không vào thì Thinh sẽ không bao giờ về nhà nữa. Sau khi nghe Thinh phân tích hơn thiệt, ông Thích tuy không muốn vaò nhưng đã đồng ý hiến ruộng cho hợp tác. Dịp này, Thinh cũng dự định sẽ đưa thằng Công ra ngoài Hải Phòng ở cùng để đỡ đần cho em gái, cũng là để Thành có cơ hội xây dựng gia đình mới. Ở buổi đọc truyện trước, Thinh xuống thăm chòi canh cá nhà Lơn sau hàng chục năm hai người không gặp nhau. Qua câu chuyện của Lơn, Thinh nhận ra những điều bất cập của phong trào hợp tác. Cán bộ thôn, xã được bầu theo quan điểm giai cấp nên hầu hết là những bần, cố nông những người còn nhiều hạn chế về khả năng và trình độ quản lí. Ngày công được tính cho mỗi lao động khi thực hiện một công việc theo tiêu chuẩn hợp tác xã đề ra. Hợp tác với cách làm ăn theo phong trào, cái gì cũng ào ào sẽ... Ở buổi đọc truyện trước, ông Thích có hai việc yêu cầu Thinh phaỉ làm. Một là, Thinh phải để mắt đến hai thằng con Thỉnh. Hai là, Thinh phải tính ngay chuyện con cái với Nga. Đây là đạo lý, là phúc đức gia đình. Thinh hoàn toàn bất ngờ trước tâm sự của thày mình. Cứ tưởng ông Thích chỉ có bất mãn, ngang ngạnh nhưng thật ra cũng đầy tâm trạng . Thinh thấy thương thầy mình hơn. Thông báo đầy khấp khởi của Nga khiến Thinh linh tính mình sắp có con. Thinh thấy thương Nga như chưa bao giờ thương... Ở buổi đọc truyện trước, trong một lần xuống ao vớt bèo tây và rau muống cho cu Thoảng em làm phân bón kế hoạch nhỏ, Thỉnh phát hiện một chiếc rọ trong đám rào tre. Thỉnh nghi cho thằng Thùy là tác giả của cái trò trộm cá này cho đến khi về tới nhà thấy ông Thích đang ngồi dạng háng ra, trên chiếc mẹt là cái thớt nhầy nhụa máu. Một nửa con trắm để trong chiếc rổ máu vẫn còn ri rỉ. Thỉnh phản đối việc làm của ông Thích và cho rằng đó là hành động lấy cắp tài sản tập thể. Ông Thích cho rằng đó chỉ là... Hai người phụ nữ từ bên kia sông sang cắt cỏ thì gặp lũ trẻ chăn trâu bọn Thoảng bàn nhau cướp gánh cỏ cho trâu ăn. Thương lượng không được, năn nỉ không xong cuối cùng phải tranh giành với lũ trẻ dẫn tới bị thương chảy máu ở tay. Thuỳ can ngăn hai người phụ nữ êm xuôi trở về làng. Thoảng sau lần gặp Thuỳ biết được hai anh em nhà Thuỳ thông minh, học giỏi nhưng chỉ tại nhà nghèo nên anh Thuỳ phải nghỉ học đi làm cho thằng em là Thuỷ được học tiếp. Thoảng có ý dăn dạy cu Thoảng nhà mình theo gương... Đầu năm có đợt lấy người đi học lái tầu cuốc ở Hải Phòng, Thoảng có ý xin phép bố mẹ được thoát li. Vợ chồng ông Thỉnh lại lo bán thóc lấy tiền sắm sanh cho con lớn đi học nghề xa nhà. Tuy Thoảng không được ăn học tới nơi tới chốn nhưng nay có điều kiện đi học lấy cái nghề, được thoát li khỏi đồng ruộng như bác nó cũng vẫn còn tốt. Trong làng, có nhiều người muốn được mở mày mở mặt bằng còn đường học vấn cũng không được vì thành phần gia đình từng là địa chủ, như cái Hiền, con nhà ông Thuận. Hiền không tới gặp Thuỳ được như đã hẹn vì bố cô có chuyện muốn nói cùng hai chị em. Ông đã bán nhà và muốn chuyển hai chị em lên vùng Tây Bắc sống. Ở đó không ai biết gia đình ông là thành phần địa chủ, chỉ cần làm ăn chăm chỉ, tử tế thì chị em Hiền sẽ có tương lai. Mặc dù hai chị em Hiền đều không muốn bỏ quê đi nhưng không thể khiến cho ông phải buồn rầu. Theo lời của Hiền, ông Thuận quyết định đi Tây Bắc một mình, để lại hai chị em cô ở làng rồi sẽ quay về đón đi sau. Rồi hai chị em cũng... Trong làng, Thoảng đi học cũng được gần nửa năm, ông Thuận rời làng cũng được chừng một năm rồi. Một người là đi thoát li để nay mai sẽ là cán bộ làm rạng danh gia đình, còn một người bỏ quê mà đi như bị ruồng rẫy, tủi hổ. Ông Thuận cùng lứa với ông Thỉnh trong làng nhưng hai người ít giao du với nhau chẳng vì một lí do cụ thể nào. Trước ngày đi Tây Bắc, ông Thuận đưa chút tiền cho ông Thỉnh nhờ cậy ở nhà bảo ban hai chị em Hiền. Từ ngày tránh mặt Thuỳ, Hiền cũng ít giao du với ai trong làng tới... Ông Thỉnh bỗng thấy áy náy chuyện bấy lâu nay không quan tâm tới mẹ con Thành, đứa em gái không được may mắn vì phải nghe theo lời bố và anh trai. Qua nhà Thành, ông sửa sang lại mái nhà cho mẹ con cô, cắt đặt vườn tược cho ngăn nắp…một phần an ủi đứa em gái mà ông dường như bỏ quên. Sau nhiều ngày suy nghĩ Thuỳ quyết định lên phòng giáo dục để nộp đơn xin đi học trung cấp sư phạm. Vì là con liệt sĩ lại tha thiết được đi học nên Thuỳ nhận được thiện cảm và sự ủng hộ của ông trưởng phòng.... Đắn đo mãi Thùy mới dám nói ra chuyện mình quyết định bỏ học. Bà Thân biết tin rất buồn nhưng vì khoản đóng góp để trọ học cao quá bà không lo nổi nên đành phải đồng ý . Thằng Thủy , sau khi biết Thùy nghỉ học để mình có điều kiện theo học tiếp, như có động lực và quyết tâm học tập hơn. Nhưng ra điều kiện là Thùy phải cho Thủy tấm áo mưa - là phần thưởng cho học sinh giỏi mà nhà trường tặng Thùy. Cuộc họp đặc biệt của lãnh đạo hợp tác với sự có mặt của Đầu, Đào, Thỉnh và hai vị khách , đồng chí... Sau buổi giúp mẹ con Hận chặt tre nộp cho nhà trường, Thỉnh bỗng thấy Hận thay đổi nhiều so với cái hồi Thỉnh gặp Hận ở đồng Thi Xá. Cái nhìn của Hận dành cho Thỉnh vẫn đằm thắm nhưng không có cái nồng nàn, cởi mở, thậm chí có phần đĩ thõa nữa. Hận tâm sự, cô vẫn nhớ Thỉnh, vẫn muốn được dựa vào bờ vai Thỉnh, vẫn khát khao có được anh nhưng giờ đây cô không chỉ sống cho cô mà còn cho con cô và còn phải giữ gìn cho gia đình nhà Thỉnh nữa. Tận dụng đoạn tre thừa, Thỉnh hứa sẽ đan cho Hận một... Chuyện gia đình Hiền bị quy là thành phần địa chủ có nợ máu với nhân dân khiến thầy Hiền hận mà bỏ làng đi khai hoang Tây Bắc, chị em Hiên bị xa lánh, thiệt thòi chuyện học hành, khiến Thùy không hiểu vì sao những thế hệ sau dính dáng gì đến những tội lội tỗi, khúc mắc, thù hận mà ông cha đã gây ra ở cái làng này mà phải chịu những hệ lụy như vậy . Trong Thùy đặt ra biết bao câu hỏi không lời giải thích và không biết tâm sự cùng ai . Sao người lớn không tử tế với nhau hơn, bớt thù nghịch nhau... Làng hứng chịu đợt tấn công đầu tiên của giặc Mĩ bằng những tiếng nổ rợn người và những tiếng ù ù như sấm liên hồi. Con trâu của ông Sửu đang cày trên ruộng chưa kịp tháo ách đã giật đổ chiếc cày rồi lồng lên. Thùy đuổi theo giữ lại, may mà dừng được. Thùy bị thương . Băp chân phải Thùy bị rách cớ dăm phân. Đầu, vợ Thỉnh, Hận, Hiền đưa Thùy về trạm xá cứu thương. Trúng tuyển, nhận quyết định nhập ngũ, Thoảng về thăm nhà. Bữa cơm liên hoan cho Thoảng đi bộ đội vẫn đông như ngày Thoảng đi học nhưng không khí có vẻ trầm lắng hơn. Thùy cũng đến dự buổi liên hoan chia tay Thoảng. Anh cũng sẽ nhập ngũ sau Thoảng một tuần. Buổi chiều, khi những người khách cuối cùng đã ra về rồi, vợ chồng Thỉnh mới có dịp ngồi với con. Vợ Thỉnh cố giấu vẻ bồn chồn nhưng gương mặt nhiều lúc đăm chiêu. Thỉnh nhắc con xem còn thiếu thứ gì thì chuẩn bị nốt, rồi đi nghỉ sau cả ngày... Đêm trước ngày chia tay Thoảng lên đường nhập ngũ, cách một con ngõ nhỏ ở phía Tây đường, cả nhà Thùy cũng vẫn đang còn thức. Thùy đang sắp lại đống sách vở bừa bộn. Thằng Thủy, trước ngày anh đi bộ đội lại trở nên biết nghĩ hơn. Bà Thân nhìn con rộn lên lòng thương xót. Bà định ngày kia sáng Giành mua vài thứ cho con, nhà không dư dả, chỉ làm mâm cơm cúng tổ tiên, thày Thùy , tối nấu nồi nước chè, ai có lòng đến chơi thì mời họ uống nước. Bà muốn tính chuyện cho Thùy và Hiền nhưng Thùy... Chỉ còn vài ngày nữa là Thùy lên đường nhập ngũ mà câu chuyện tình cảm của Thùy và Hiền còn dang dở. Hiền , bỏ lại sau những sự kiêu hãnh của người con gái quyết định nói ra tình cảm của mình với Thùy. Thùy chưa dám đặt vấn đề chính thức với Hiền nhưng anh đã nói hết cho bu anh biết chuyện hai đứa. Sau buổi họp, Đầu thấy lòng mình nặng trĩu. Xã nhà đợt này nhận được mười mấy giấy báo tử. Xét thấy thông báo bây giờ không có lợi. Đầu quyết định để sau đợt tuyển quân mới sẽ thông báo cho người... Từ ngày Thùy nhập ngũ đến hôm nay đã được năm năm bảy tháng hai mươi mốt ngày . Từ ngày Thùy đi, bà Thân nghĩ ra cách xin những đám sỏi nhà Đầu khi ông ấy xây nhà về bỏ vào cốc để tính ngày con xa nhà. Cứ hết ba mươi hạt nhỏ, bà lại thêm vào cốc một viên nhỡ rồi lại xóa đi, tính lại từ đầu. Mười sáu lá thư Thùy gửi về bà nâng niu buộc bằng sợi dây vải cất trong chiếc tráp- đồ gia bảo . Lá thư thứ mười hai Thùy viết từ trạm quân y. Thùy cho biết mình chỉ bị mảnh đạn vào phần mềm, đã được thưởng huân... Câu chuyện úp mở của vợ Thỉnh khiến bà Thân phải bận lòng. Bà đoán câu chuyện có liên quan đến Hiền, vì bà nghe phong thanh thanh thày giáo dạy toán của Hiền và Hiếu quyến luyến, theo đuổi Hiền. Thâm tâm, bà chỉ mong con trai mình trở về, Hiền thành dâu thảo nhà bà nhưng bà lại lo lắng vì hai đứa chưa có gì chính thức. Hiền yêu rồi lấy ai, đó là quyền của Hiền. Hiền lỡ dở vì con bà thì ai gánh tội cho? Hiền quyết định xin thầy cho cô đi dân công hỏa tuyến . Cô cho rằng đi đợt này có hai điều tốt cho gia đình. Thứ nhất, đóng góp cho kháng chiến gia đình Hiền sẽ bớt bị thành kiến về thành phần địa chủ, Hiếu sẽ có cơ hội được đi học đại học hoặc một trường nghề nào đó. Thứ hai, vào chiến trường Hiền sẽ có điều kiện để tìm Thùy. Bà Thân vừa ngả lưng xuống giường thì nghe tiiếng chân chạy rầm rập sau lưng nhà. Tiếng ai như tiếng bà Huyện nhắc đến tên Thoảng và Thùy khiến bà không cầm lòng được, bèn dậy chạy theo. Hóa ra đám đông chạy sang nhà Thỉnh nghe tin chiến thắng. Bà liền Ba cánh quân của quân ta đã đánh Đà Nẵng , điểm cố thủ miền Trung của ngụy quân, ngụy quyền. Quân địch hầu như tan rã hoàn toàn trước sức mạnh của quân giải phóng. Cờ Giải phóng đã tung bay trên bầu trời Đà Nẵng. Hiền lúc này đã ra chiến trường... Người dân làng mong ngóng tới ngày giải phóng miền Nam tới gần để được đón trai làng trở về. Nỗi mong ngóng còn lớn hơn nhiều ở các bà mẹ khi để phần cho chúng đủ thứ mà mãi chưa thấy trở về. Bà Thân càng nhớ con trai da diết. Bà nhớ Thuỳ không thích ăn vặt cái gì bao giờ, Thuỳ chỉ thèm cơm. Nhiều ngày vất vả lại suy nghĩ nhiều khiến bà Thân trở nên kiệt sức, rơi vào sốt mê man. Trong cơn mơ bà không ngớt nhớ tới Thuỳ, bà nhìn thấy con trai bà, gọi tên nó nhưng Thuỳ không nghe thấy bà gọi và... Thỉnh nhận được tin con trai bị thương đang nằm điều trị ở bệnh viện 3 bên Hải Dương. Thoảng bị thương trong trận đánh ở cửa ngõ Sài Gòn, vết thương không nhẹ nhưng ổn định và được đưa ra miền Bắc điều trị an dưỡng. Hiền cũng trở về từ chiến trường cùng với căn bệnh sa lá lách. Cả làng chưa được 40 hộ gia đình nhưng tổng kết lại có tới gần chai chục liệt sĩ, thương binh, nhà nào cũng đóng góp 1-2 người. Thinh giấu đi giọt nước mắt không dám nói với bà Thân rằng Thuỳ con trai bà đã vĩnh viễn không...